Restrukturyzacja kredytu – na czym polega i kiedy warto z niej skorzystać?

Restrukturyzacja kredytu: Nie tylko ratunek przed utratą płynności finansowej

Decyzja o zaciągnięciu kredytu rodzi zobowiązanie kredytobiorcy do jego spłaty, a więc wymaga od niego rozważnej oceny swojej sytuacji finansowej obecnie i w przyszłości. Zobowiązanie to potwierdza on swoim podpisem w umowie zawieranej z udzielającym kredytu bankiem, która może także zawierać zapisy dotyczące zabezpieczenia spłaty w formie rzeczowej (np. hipotecznej) lub osobistej (poręczenie). Dla klienta decyzja taka jest więc brzemienna w skutki, z czego powinien sobie zdawać sprawę.

Również dla banku udzielenie kredytu jest istotną decyzją, ponieważ skutkuje wydaniem środków, które są własnością klientów banku. Przed zawarciem umowy bank dokonuje oceny klienta, obejmującej przede wszystkim jego zdolność kredytową, a więc relację kosztów obsługi kredytu (spłata kapitału plus odsetki) do dochodów. Ocenia także gotowość klienta do honorowania zobowiązań z tytułu kredytu na podstawie historii jego relacji z wierzycielami, takimi jak banki i inne instytucje finansowe, czy firmy telekomunikacyjne i dostawcy energii.

Rozsądek kredytobiorcy i staranność banku ograniczają ryzyko braku spłaty kredytu, ale nie eliminują go. Zdarza się, że – niezależnie od woli klienta – czynniki, na które nie ma wpływu, takie jak choroba, utrata pracy, czy zmiana uwarunkowań na rynku finansowym (wzrost stóp procentowych) doprowadzają do sytuacji, w której obsługa zaciągniętego kredytu staje się brzemieniem nie do udźwignięcia.

Restrukturyzacja kredytu może być rozwiązaniem, które pozwoli takiemu kredytobiorcy na zachowanie stabilności finansowej i uniknięcie upadłości. Poniżej przedstawimy podstawową charakterystykę restrukturyzacji kredytów, kiedy i jak można z niej skorzystać oraz jakie są jej potencjalne zalety i ryzyka.

Czym jest restrukturyzacja kredytu?

Restrukturyzacja kredytu to proces modyfikacji warunków spłaty kredytu, wynegocjowany między kredytobiorcą a wierzycielem (bankiem). Celem restrukturyzacji jest dla kredytobiorcy uniknięcie konsekwencji opóźnień lub braku spłat zadłużenia, zaś dla banku uniknięcie strat wynikających z braku spłaty części lub (w granicznym przypadku) całości należności z tytułu udzielonego kredytu. W procesie restrukturyzacji strony dążą do dostosowania wielkości bieżących zobowiązań finansowych kredytobiorcy do jego możliwości. Może to się stać poprzez odsunięcie w czasie terminów spłaty (tzw. wakacje kredytowe), obniżenie oprocentowania lub rozłożenie spłaty długu na dłuższy okres czasu, co może oznaczać zmniejszenie miesięcznej raty kredytowej. W wyjątkowych sytuacjach uzasadnionych społecznie restrukturyzacja może obejmować także umorzenie części zadłużenia.

Możliwość restrukturyzacji kredytów gwarantuje kredytobiorcom Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. Zgodnie z art. 75c bank powinien na wniosek kredytobiorcy umożliwić mu restrukturyzację zadłużenia, jeśli tylko jest ona uzasadniona sytuacją finansową lub gospodarczą, w jakiej się znalazł.

Nie należy zapominać, że restrukturyzacja kredytu może nastąpić także w sytuacji, w której kredytobiorca posiada zdolności do szybszej spłaty kredytu niż wynikałoby to z zawartej umowy kredytowej. Wtedy w jego interesie leży negocjowanie warunków wcześniejszej spłaty, w tym przede wszystkim wysokości prowizji za wcześniejszą spłatę.

Kroki restrukturyzacji kredytu:

1. Komunikacja z wierzycielem (bankiem): Pierwszym krokiem jest otwarta i uczciwa komunikacja z bankiem. Warto zwrócić się do banku jak najwcześniej, zanim zaczną występować opóźnienia w spłacie, które mogą doprowadzić do wszczęcia postępowania egzekucyjnego bądź odnotowania zadłużenia w bazie dłużników. Potrzeba restrukturyzacji kredytu powinna wynikać z rzetelnego i konkretnego opisu czynników zewnętrznych, które utrudniają terminową spłatę rat kredytowych, takich jak wzrost oprocentowania kredytu czy kursu walutowego oraz tych związanych z sytuacją kredytobiorcy, takich jak chorobę czy utratę pracy.
2. Analiza sytuacji finansowej: Następnie należy wspólnie z bankiem dokładnie przeanalizować swoją sytuację finansową. Warto sporządzić budżet domowy i określić, ile można realistycznie przeznaczyć na spłatę kredytu każdego miesiąca. Na tej podstawie należy uzgodnić plan rozwiązania problemu i opisać, jak restrukturyzacja kredytu może pomóc w uregulowaniu zaległych płatności i uniknięciu naliczania odsetek za zwłokę.
3. Negocjacje warunków: W oparciu o swoją ocenę finansową, można podjąć negocjacje z bankiem w celu zmiany warunków kredytu. Najczęściej proponowane przez banki możliwości restrukturyzacji kredytu to:

• zmiana harmonogramu spłat – wydłużenie okresu kredytu z obniżeniem wysokości rat;
• modyfikacja oprocentowania – obniżenie, szczególnie w sytuacji spadku poziomu stóp odniesienia (WIBOR);
• przewalutowanie kredytu – jeżeli następują korzystne dla kredytobiorcy zmiany relacji oprocentowania i/lub kursu pomiędzy walutą, w której otrzymujemy dochody a walutą umowy kredytowej;
• wakacje kredytowe – zawieszenie spłat bez naliczania odsetek w określonym czasie;
• karencja w spłacie kapitału – wyznaczenie okresu, w którym spłacane są tylko odsetki od całości niespłaconej części kapitału kredytu;
• zmiana rat malejących na stałe – przyjęcie rat malejących do spłaty kredytu oznacza, że w każdej racie znajduje się stała wartość spłaty kapitału i malejąca wartość składnika odsetkowego; taki model spłaty jest korzystny o tyle, że suma rat odsetkowych opłaconych w całym okresie spłaty jest niższa niż w przypadku rat o stałej wysokości; jednak we wcześniejszych okresach spłaty wysokość rat może być zbyt wysoka dla klienta, a więc przejście na (niższe wtedy) raty stałe może być korzystne;
• rezygnacja z zabezpieczeń kredytu – w sytuacji, kiedy wiarygodność kredytobiorcy nie budzi wątpliwości.

4. Specjalną formą restrukturyzacji kredytów hipotecznych w złotych polskich są wakacje kredytowe, wprowadzone ustawą z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Ustawa była odpowiedzią na drastyczny wzrost oprocentowania kredytów hipotecznych w ślad za podwyżkami stóp bazowych NBP, jakie nastąpiły w efekcie narastającej presji inflacyjnej. Wakacje kredytowe objęte tą ustawą przysługiwały każdemu kredytobiorcy, który przed 1 lipca 2022 roku zawarł umowę w celu nabycia nieruchomości przeznaczonej na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych i zgłosił chęć skorzystania z oferty darmowego niespłacania kredytu nawet przez 8 miesięcy w latach 2022-23. Program ten został przedłużony na 2024, z tym że dotyczy osób, które uzyskały kredyty o wartości do 800 tys. zł, zaś spłata kredytu stanowi obciążenie przekraczające 35% ich dochodu. Tacy kredytobiorcy mogą w 2024 roku bezkosztowo nie spłacać 4 rat kredytu (kapitał i odsetki).
5. Zawarcie umowy: Po osiągnięciu porozumienia z bankiem, ważne jest zawarcie pisemnej umowy, która określa nowe warunki kredytu.
6. Zalety restrukturyzacji kredytu:

• Ułatwiona spłata: Restrukturyzacja kredytu może znacząco zmniejszyć bieżące obciążenie finansowe kredytobiorcy, ułatwiając mu regularną spłatę zadłużenia.
• Uniknięcie poważniejszych konsekwencji: Dzięki restrukturyzacji kredytu można uniknąć poważniejszych konsekwencji, takich jak utrata majątku lub wpisanie do rejestru dłużników.
• Ochrona wiarygodności kredytowej: Otwarta komunikacja i współpraca z bankiem mogą uchronić kredytobiorcę przed znacznym obniżeniem mierników jego zdolności kredytowej, a więc umożliwić zaciąganie kredytów i innych podobnych zobowiązań w przyszłości.

7. Wady restrukturyzacji kredytu:

• Dodatkowe koszty w dłuższej perspektywie: Obniżenie raty kredytu w wyniku restrukturyzacji prowadzi do wydłużenia okresu spłaty i większych kosztów ogółem.
• Negatywny wpływ na zdolność kredytową: Restrukturyzacja kredytu odnotowana przesz Biuro Informacji Kredytowej w historii kredytowej kredytobiorcy może negatywnie wpłynąć na jego zdolność do uzyskania kredytów w przyszłości. Jednakże gotowość do zmierzenia się z problemami, jaką jest podjęcie restrukturyzacji kredytu będzie odbierana przez banki lepiej niż zaniechanie spłat podjętego zobowiązania, jakim jest kredyt.
• Ryzyko odsunięcia w czasie rzeczywistego problemu: Restrukturyzacja kredytu, jeżeli nie uwzględnia całościowej sytuacji finansowej kredytobiorcy, może jedynie odsunąć w czasie i pogłębić jego problemy.

Podsumowując, restrukturyzacja kredytu jest ratunkiem dla tych kredytobiorców, którzy zostali zaskoczeni wzrostem kosztów kredytu lub spadkiem przychodów i nie są w stanie terminowo spłacać swoich zobowiązań. Podejmując rozmowy z bankiem w sprawie restrukturyzacji kredytu należy zdać sobie sprawę, że to bank jest w silniejszej pozycji negocjacyjnej oraz że restrukturyzacja może poprawić bieżącą płynność kredytobiorcy, ale łączny jej koszt może być wysoki.

Autor: Krzysztof Opaliński, co-founder Fines SA